XIV. yüzyılın ikinci yarısıyla XV. yüzyılın başlarında yaşayan minyatür ressamı.Celâyirî Sultanı Üveys b. Hasan ' ın (1356-1374 ) himayesinde yetişmiş, bir rivayete göre bu sanatkâr hükümdar tarafından bizzat yetiştirilmiştir. Aynı zamanda edip, şair ve bir araştırmacı olan Afgan Şahı Dost Muhammed'in belirttiğine göre, ustası Sultan Üveys'in nakkaşbaşısı Üstad Şemseddin'dir ve Sultan Ahmed b. Üveys'in sarayında da birlikte çalışmışlardır. 1393'te Timur'un Bağdat'ı ele geçirmesi üzerine Semerkant'a götürülen Abdülhay Hâce, hayatının sonuna kadar orada kalmış ve Timur'un sarayını duvar resimleriyle süslemiştir. Sanatçının üslûbu ve yaptığ ı tasvirler konusunda açıklamalar yapan Dost Muhammed, onun Sultan Ahmed b. Üveys'in de yardımıyla . mürekkep çizimleri ve fırça resimleri ihtiva eden bir Ebû Sa'îdnâme nüshası hazırladığını bildirmekte ise de söz konusu eser bugüne kadar gelememiştir. Eserlerinin bugüne gelemeyişine, resim yapmanın günah olduğu inancıyla hayatının sonlarına doğru çalışmalarından pişman lık duyarak bir daha resim yapmamaya yemin edip elindeki eserleri yaktığı veya sildiği yolundaki söylentiler sebep gösterilmektedir. Abdülhay Hâce'nin imzasını taşıyan orijinal bir eserin ele geçmemiş olmasına rağmen, birtakım çalışmalarının Muhammed b. Mahmûd Şah Hayyâm tarafından yapılmış kopyaları bazı saray albümlerinde yer almaktadır. Ayrıca Topkapı Sarayı Müzesi Kütüphanesi'nde bulunan Behrâm Mirza Albümü'ndeki bir minyatürün (Hazine. nr. 2154. vr. 20 b ı. albüm hazırlanırken ona atfedilmiş olduğu görülmektedir.
Washington Freer Gallery'de yer alan Sultan Ahmed b. Üveys'in divanındaki emsalsiz derecede güzel minyatürlerin de Abdülhay Hâce'ye ait olması kuvvetle muhtemeldir.
BİBLİYOGRAFYA:
Dost Muhammed. A Treatise on Calligra·phist and Miniaturists (Hâlât-I Hünerverân) nş r . M. Abdullah Chaghatai). Lahore 1936;
Kadi Ahmed [Kummi]. Calligraphers and Painters (tre. V. Minorsky). Washington 1959; L.Binyon v. dğr. Persian Miniature Painting, London 1933, Appendix II ; Filiz Öğütmen . XII-XVIII. Yüzyıllar Arasında Minyatür Sanatından Örnekler, İstanbul 1966; Esin Atıl. The Brush of the Masters: Drawings from Iran and India, Washington 1978 ; Filiz Cağman - Zeren Tanındı. Topkapı Sarayı Müzesi Islâm Minyatürleri, İstanbul 1979, s. 17; P. P. Soucek. "'Abd al Hayy, Kâja ", Elr., 1,115·116.
Müellif: Filiz Çağman
Bu madde TDV İslâm Ansiklopedisi’nin 1988 yılında İstanbul'da basılan 1. cildinde, 228-229 numaralı sayfalarda yer almıştır.
ÜYE OL
GİRİŞ